–
EEN REEKS INGREPEN IN DE RONDE HOEP
Deze presentatie toont mijn afstudeerproject voor de Academie van Bouwkunst Amsterdam waar ik van 2007 tot 2009 aan gewerkt heb.
–
Fascinatie
Regelmatig fietste ik Amstel langs de over kronkelende dijkjes de stad uit.
Ditmaal tot een open ophaalbrug waar brugwachter haalt zijn klomp laat zakken.
Bootjes passeren. ‘Lekker weertje hè?’
Er zijn meer mensen die wachten en dit mooie moment delen.
Op een plek die daar nooit voor gemaakt is.
Naast deze plek onder de rook van Amsterdam, bleek een van de grootste leegtes van Nederland te liggen.
Cultuurhistorisch
De Ronde Hoep is een 11e eeuwse veenontginningspolder met een bijzondere radiale verkaveling.
De dijk kronkelt rondom. In het midden is niets.
Deze polder staat aan het begin staat van een lange traditie van ontginningen en droogmakerijen.
Zij ziet er nu nog net zo uit als hollandse meesters haar eeuwen geleden zagen.
Ontwikkeling
De omgeving is echter sterk veranderd.
Het land is enorm verstedelijkt, er zijn veel meer mensen komen wonen en de druk op de groene ruimte is navenant gestegen.
De Ronde Hoep lijkt misschien oorspronkelijk maar ook hier hebben in de loop der jaren grote veranderingen plaatsgevonden.
De bebouwing langs de dijk is in duizend jaar vertienvoudigd,
het aantal boerenbedrijven is door schaalvergroting drastisch afgenomen,
het midden van de polder is als natuurreservaat aangewezen
en de top is door de rijksweg A9 afgesneden: hierboven bevinden zich uitbreidingswijken van Ouderkerk aan de Amstel.
Hienaast is er in de lange waterbouwkundige traditie nog een grote verandering op komst:
de Ronde Hoep is in geval van calamiteit aangewezen als waterbergingsgebied.
Dit betekend dat er gemiddeld eens in de honderd jaar in 24 uur 2,4 mijjoen kuub water de polder ingelaten moet kunnen worden.
De polder komt dan gemiddeld een halve meter onder water te staan.
–
Vier waterinlaatwerken
Deze ontwikkeling heb ik aangegrepen om in een rijke traditie vier waterinlaten te ontwerpen.
Het boezemwater kan op vier plekken via een turfstenen buis en een glazen cilinder door de dijk de polder in geleid worden.
Communicerende vaten
Het boezemwater staat via de wet van de communicerende vaten in contact met het water in de cilinders.
De van boven open glazen cilinders zijn net zo hoog als het normaalniveau van het boezemwater.
Bij hoogwater kan de cilinder overstromen, en bij laag water zal zij niet geheel vol zijn.
Dit is in het glas afleesbaar.
Bij inundatie wordt de enorme hoeveelheid water door de vier buizen over de randen van de cilinders naar de laag omdijkte weiland geleid.
Daarmee wordt er geleidelijk tot een groter oppervak en een lagere stroomsnelheid gekomen.
Zo wordt voorkomen dat het polderland onder de enorme waterkracht wegspoelt.
Er wordt daarbij geen slib uit de omringende rivieren meegenomen. Dat blijft in de buis en de cilinder achter.
In het midden van de cilinders bevind zich een obstakel.
Dit breekt de kracht van het water en stuwt het als een bijzonder kolkend schouwspel naar boven.
Ruimte voor de horizon
De inlaten zijn laag en nemen geen ruimte van de horizon in.
Ze waarborgen door hun functie zelfs dat de horizon op deze plekken altijd open zal blijven.
De balken zijn op vier punten aan de horizon gericht die op de glazen cilinders gepresenteerd worden.
Het zich op Zuidas, Zuidoost, Abcoude en Nes.
Zo wordt de ruimtelijke context aan bezoekers bewust gemaakt en aan de leegte van de polder aan de context gekoppeld.
In het midden van de balk daalt een een helling de polder in.
Op hoofdhoogte bevind zich een sleuf in de buizen – hier zie, hoor en ruik je het water in de buizen.
De glazen cilinders in de polder nemen de waterstanden en het geprezen hollandse licht altijd in zicht op.
Van felle opklaringen tot een roodgouden zonsondergang en laaghangend rijp.
Rustpunten
Aan de dijk steekt een deel van de balk het water in.
Hierop staat een wiel dat bezoekers op veilige wijze met de inlaat van water laat spelen.
Ook kun je hier een bootje aanleggen en via de trap makkelijk het water in en uit.
De cilinder en de buizen kun je hier ook volledig droogmalen.
Naast het plegen van onderhoud kunnen er op bijzondere dagen zo bijzondere evenementen plaatsvinden.
De ontluchtingssleuven in de bovenzijde van de buis dienen dan voor lichtinval.
Aanlegsteiger, zwemplek, startpunt voor wandelaars, schaatsbaan op het ondergelopen weiland,
spelen met de inlaat, de plaat in het wegdek en de droog toegankelijke cilinder:
allemaal kleine aanleidingen voor vele mooie momenten.
–
Twee Posten
Om de waarde van de Ronde Hoep van binnenuit te tonen wordt er over gedacht om de polder met struinpaden toegankelijk te maken.
In dit ontwerp zijn de vier inlaten met twee struinpaden verbonden.
Het aantal mogelijke wandelrondjes wordt verzesvoudigd en de unieke ervaring van de lange leegte mogelijk.
Geborgenheid
Kilometers diep in het midden van het polderland heb ik twee posten ontworpen.
Twee rustplekken die geborgenheid bieden zoals de boom in De Stier van Paulus Potter.
De posten liggen net van de struinpaden af. Pas bij benadering komen zij boven de horizon uit.
Met de zwevende vlakken en de transparant weerkaatsende glazen wanden wordt een nieuw stuk horizon gemaakt.
In de nissen is even geen zon, even geen wind of even geen regen. Terwijl het volle beeld van de polder blijft bestaan.
Door het gedeeltelijk wegnemen van geluid en gevoel ontstaat er een moment van bewustwording.
In het midden van de post wordt volle beschutting gevonden.
Zonder dat het contact met de polder en het gevoel van kwetsbaarheid verdwijnen.
De drie wigvormige vloervelden verwijzen naar de bijzondere verkavelingsstuctuur van de polder.
In het lege midden staan het hemelwater en het grondwater in direct contact. Hier is even geen polder.
Bij uittreding wordt de schilderachtig gekaderde polder betreden.
Op drift
Zoals het polderland door de eeuwen heen langzaam is weggezakt,
zo zakken de posten langzaam het polderland in: tot zij op het grondwater komen te drijven.
Bij inundatie stijgt de waterstand en zullen de posten weer langzaam van de grond loskomen.
Ze zullen als arken voor mensen en dieren op drift raken,
en op zoek gaan naar een plek om zich met het droogvallen opnieuw te vestigen.
–
Een Museum
Ten derde heb ik bij Ouderkerk aan de Amstel een museum ontworpen.
Op een plek nabij het centrum verdween de oude boerderij die nog aan de polder herinnerde.
Over een turfstenen balk wordt je naar een glazen cilinder op het lege weiland geleid.
In vorm en materiaal gelijkend aan de inlaatwerken.
Wat er was
In de cilinder wordt over een kromme helling afgedaald en tweemaal omgekeerd naar het lege midden.
Verwijzend naar de leegte van de polder gaat de glazen vloer zonder gevoel voor maat en schaal over in de wanden en de lucht.
Het afdalen en de meer donkere onderzijde geven slechts het gevoel van een horizon.
Onder dit midden bevind zich het museum.
In een nis is een informatiepunt.
Aan de wanden wordt in vijf kunstwerken het gevoel van de polder uitgedrukt:
Het lied Mijn vlakke land van Jaques Brel.
Het gedicht Herinnering aan Holland van Hendrik Marsman.
De documentaire Hollands Licht van Pieter rim en Maarten de Kroon.
Het schilderij Polderlandschap bij Abcoude van Willem Roefolfs.
De foto Zunderdorp van Hans van der Meer.
Beneden is het iets koud en iets vochtig. Druppels klinken.
Door de iets hol lopende vloer sijpelt regenwater naar een poeltje In het midden.
Het putje van de polder die er niet is.
–
Samenvatting
Er worden zeven recreatieve punten aan de polder toegevoegd:
vier waterinlaten op de dijk die gaan over wat nog komen kan,
twee posten in de polder die gaan over bezinning
en het museum in het dorp die gaan over de herinnering.
De ingrepen leggen de unieke schoonheid en cultuurhistorische waarde van Ronde Hoep samenhangend vast.
Met het plan wil ik laten zien hoe soms noodzakelijke ingrepen voor iedereen en de plek zelf iets moois kunnen betekenen.
Door het met trots beschermen van miljoenen mensen,
met het geven van vele aanleidingen voor mooie momenten,
en door haar unieke karakter aan iedereen te tonen,
valt de polder opnieuw op zijn plek.
Middenin in het groene hart van de samenleving.
–
